Maria & Chasper Bardola-Tun cun lur abiadia Nesa Mathieu davant lur chasa a Vnà (ca. 1907)
Maria & Chasper Bardola-Tun cun lur abiadia Nesa Mathieu davant lur chasa a Vnà (ca. 1907)

Mevina Puorger

Utschè utschè da mar,
Quanta paisa post portar?

Ma – nu’s scrivessa ‚post’ illa seguonda persuna singular otramaing, nu manca qua ün ‘u’? E dingionder cugnuschaina quist versin? Mia nona til ha muossà a mai, ed eir oters versins ch’ella vaiva imprais da mattina. Eu m’ha lura adüna dumandada che ch’ün utschè da mar pudaiva bain avair pers illas muntognas intuorn Ramosch. Mia nona dschaiva sü cun expressiun solenna seis versin da l’utschè da mar. Plü tard n’haja inclet ch’el es dal mar be per far rima, per ch’el possa portar il pais d’üna nitschoula. E lura m’imaginaiva co cha quella nitschoula pudaiva restar ferma in quella barchina da pennas, sainza crodar aint il mar. Ed insomma che aspet cha quel utschè da mar pudaiva avair. Per mai vaiva’l pennas blau s-chüras cun üna bellischma glüschur ed ögls nairs sco’l charbun.

Perche m’ha muossà mia nona versins? Ed ingio tils chattessna amo hoz sainza nossas nonas? E chi pudess hoz insomma amo s’interessar per versins d’uffants?

Eu pens tanter oter eir a chi chi tschercha nouvas ragischs in Engiadina. Cul bsögn da viver sül pajais. – Eu pens a quels chi nu vöglian be giodair l’ajer frais-ch e las bellas muntognas, ma chi s’interessan eir per la cultura e per la lingua da nouvs lös.

Ils Rumantschs spordschan ün cour avert a chi chi voul s’occupar in ün o tschel möd dal rumantsch. E che es plü co da render attent danouv a las funtanas cha’l ladin ha. Tuornond al versin – pudess quai esser üna pussibiltà da preschantar üna part dal grond s-chazi cha la Crestomazia Retorumantscha ans regala. Il volüm XI, per exaimpel, cun sia part dedichada a la racolta da l’Engiadina Bassa cha Chasper Bardola (1831-1919) ha protramiss oura Trun a l’editur Casper Decurtins. In quel volüm chattaina tanter oter eir nos versin da l’utschè da mar. E quist’ouvra monumentala pudaina chattar hoz perfin sainza fadia illa rait, l’es nempe online.

Eu pens eir al dovair dals Rumantschs da dar il man a l’ester chi – per s’integrar – fa fich bain dad imprender la lingua dal nouv lö. In offrind üna bella punt al rumantsch, vain’la inchaminada magari cun amo daplü plaschair.

E lapro tocca eir il pled stampà. Illa gazetta, illa revista, i’l fögl gratuit chi vain derasà in Engiadina nu das-cha il rumantsch gnir redüt ad ün logo da recloma. Sia preschentscha dess esser blerant darcheu plü visibla!

Nu füss quai stupend, scha ün periodic sco l’Allegra spordeschss daplü rumantsch: sco invid a chi chi pudess chattar interess e paschiun pella lingua da quella val ch’el tschercha per viver, per as recrear e per lavurar? I füss bain bel, scha’l giast da nossa val s’impersögness che cha nos bel salüd ‘allegra’ significha insè? E cha quista fuorma ha sco ragisch eir ün giavüsch pietus a la persuna adressada: cha Dieu’ns allegra o cha Dieu t’allegra.

Id es da drivir las portas, ma id es eir da muossar ingio chi’s chatta quistas portas, cunquai chi sun multifaras.

... eu poss portar üna nitschoula /tü esch aint e tü esch oura: es la resposta da l’utschè da mar i’l versin transcrit cull’ortografia da l’autodidact Chasper Bardola.

Eu giavüsch a blers chi han il gust da s’occupar cun nossa lingua chi nu sajan oura , dimpersè propcha aint!

Das könnte Sie auch interessieren